آموزش غذا خوردن به کودکان یکی از مهم‌ترین مراحل رشد و پرورش فرزند است. آموزش استقلال درغذاخوردن برای کودکان به نوعی آموزش مسئولیت پذیری به آن‌هاست. هرچه سریع‌تر این آموزش را در اختیار فرزندتان قرار دهید یادگیری آن آسان‌تر می‌شود و زحمت شما برای غذا دادن به آن‌ها نیز کمتر.

آموزش غذا خوردن به کودک، ابتدا سخت به نظر می‌رسد ولی اگر نکاتی را که در ادامه مطرح می‌کنیم رعایت کنید این مرحله به راحتی و با موفقیت طی می‌شود.

سن مناسب برای آموزش غذا خوردن به کودکان

معمولا بین ۹ ماهگی تا یک سالگی، کودک به اینکه خودش غذا بخورد علاقه نشان می‌دهد و سعی می کند با دست غذا را به سمت دهان ببرد. در 12 ماهگی می تواند از قاشق استفاده کند و اگر به درستی راهنمایی شود می‌تواند از 12 الی 18 ماهگی غذاخوردن به صورت مستقل را شروع کند.

خوراکیهای مناسب برای شروع آموزش عذا خوردن به کودک

برای آموزش غذا خوردن به کودکان باید غذاهایی را انتخاب کنید که برداشتن، نگه داشتن و در دهان گذاشتن آن‌ها راحت باشد. مانند:

• هویج، سیب‌زمینی، نخود فرنگی یا کدو حلوایی کاملا پخته و نرم
• تکه‌های کوچک میوه‌‌های نرم (موز رسیده، کیوی یا هلو)
• سیب یا گلابی کاملا پخته‌ و نرم
• ماکارونی کاملا پخته و نرم ترجیحاً شکلی
• تکه‌های خرد شده و کاملا پخته‌ی مرغ، ماهی یا بوقلمون

غذایی که برای بچه انتخاب می‌کنید باید کاملا نرم باشد و تکه‌های غذا اندازه‌ی مناسبی داشته باشند؛ به اندازه‌ی کافی بزرگ باشند تا کودک بتواند به‌راحتی آن‌ها را بردارد و به اندازه‌ی کافی کوچک باشند تا باعث خفگی او نشوند.

علاوه بر موارد فوق، باید از غذاهایی که ممکن است باعث خفگی کودک بشوند، اجتناب کنید. برای نمونه:

• آجیل
• ذرت بو داده
• هویج خام
• حبه‌ی انگور
• کشمش
• تکه‌های بزرگ همه‌ی غذاها

مراحل آموزش غذا خوردن به کودکان

1. خوردن با دست

قبل از اینکه کودک را با وسایل غذا خوردن آشنا کنید، ابتدا او را تشویق کنید که با دست غذا را در دهانش بگذارد.

یک راهکار خوب برای شروع این است که چند تکه غذای مناسب را در ظرفی پیش کودک بگذارید و او را تشویق کنید تکه‌ها را با دست بردارد و به سمت دهانش ببرد. حتی می توانید فقط یک تکه از غذا را جداگانه در سینی قرار دهید تا تمرکز کودک برای گرفتن آن بیشتر شود. اگر نتوانست آن را بگیرد، تکه را جلوی او نگه دارید و تا زمانی که کودک همه تلاشش را نکرده اجازه ندهید تمرکزش به هم بخورد. توجه داشته‌باشید که هر صدای کوچکی می‌تواند حواس کودک را از غذا خوردن پرت کند پس در محیطی آرام به کودک خود غذا بدهید. این تمرین را هر روز برای چند دقیقه‌ی کوتاه انجام دهید و سپس خودتان به او غذا دهید تا زیاد خسته نشود.

این مدل گرفتن ( شکل چنگکی )، بسیار مهم است زیرا پایه ای برای مهارت های حرکتی دیگر در آینده مانند نوشتن خواهد بود.

2. خوردن با قاشق

کسب این مهارت به شکل کاملاً مستقل، از سن ۲ سالگی است. با این حال، اکثر بچه ها اگر به آنها فرصتی داده شود، قادر به یادگیری زودتر آن هستند

در حین غذا دادن، قاشق مخصوص کودک را که کوچک و گود است، در اختیارش قرار دهید. در ابتدای آموزش، می توانید خودتان قاشق را پر کنید و به او بدهید تا خودش قاشق را در دهانش بگذارد. با این کار، کودک برای حفظ تعادل قاشق، تمرین خوبی انجام می‌دهد.

هنگامی که کودک بتواند خودش قاشقش را در دست بگیرد، یک ظرف غذای کوچک و کمی گود که غذا از آن بیرون نریزد، جلویش بگذارید تا خودش غذا بخورد! کاسه های بسیار جذابی برای بچه ها در بازار وجود دارد که از ریختن کل غذا روی زمین جلوگیری می کنند.

نکته مهم این است که فقط در ابتدا مقدار کمی غذا در کاسه بریزید تا کودک بیشتر غذای موجود را بخورد. اگر به خوبی غذایش را خورد، می توانید هر بار غذای بیشتری در کاسه بریزید.

در این مرحله، هنگام غذا خوردن کودک از دو قاشق استفاده کنید؛ یکی در دست خود کودک برای استفاده و تمرین و دیگری در دست شما برای کمی کمک.

اگر کودک علاقه زیادی به استفاده از قاشق نشان نمی دهد، در تمامی مراحل برداشتن، بلند کردن و در دهان گذاشتن غذا او را کمک کنید.

اگر کودک غذای زیادی را می ریزد، با لحن آرام به او یادآوری کنید که جای غذا درون دهانت است.

در نظر داشته باشید که غذاهای پرتر و حجیم تری مثل ماست و پودینگ، ساده تر با قاشق برداشته می شوند. غذاهای مشکل به جهت خوردن با قاشق، ممکن است در ابتدا ناامید کننده باشند.

3. خوردن با چنگال

کودکی که استفاده از قاشق را بلد است مطمئنا می‌تواند با کمی تمرین از چنگال نیز استفاده کند. غذای مناسب برای خوردن با چنگال را وارد برنامه تان کرده و یک چنگال مناسب برای تغذیه کودک تهیه کنید. بهتر است از چنگال‌های کوچک با دسته‌ای نرم و پهن استفاده کنید که نوک آن فلزی باشد تا به راحتی در مواد غذایی فرو برود. در عین حال باید نوک چنگال تا حدی هم گرد باشد تا برای کودک خطری نداشته باشد.

با قرار دادن چنگال در بشقاب یا سینی روی صندلی غذای کودک و با مواردی مثل تکه های کوچک پنیر و ناگت مرغ که برداشتنشان با چنگال آسان است، شروع کنید. رشته فرنگی و تکه های میوه، نرم و خوب هستند، اما لغزنده بوده و ممکن است از هم جدا شوند، لذا باعث تاامیدی کودک شده و چندان مناسب نیستند.

اگر آنها با گرفتن غذا با چنگال مشکل داشته باشند، می توانید آنها را یاری دهید و زمانی که خودشان بتوانند بگیرند، به آنها کمک کمتری بدهید.

نکات مهم در آموزش غذا خوردن به کودکان

• در حین آموزش، غذاهایی که کودک دوست دارد برایش بپزید.
• زمانی که غذا را جلوی کودک قرار می‌دهید اظهار کنید که فراموش کرده‌اید چیزی را از آشپزخانه و یا اتاق بیاورید. از محل دور شوید و پس از مدتی برگردید. بدون توجه به اینکه کودک غذایش را خورده یا نه به او غذا بدهید. هر دفعه میزان وقفه را بیشتر کنید تا کودک مجبور شود غذایش را به تنهایی بخورد. این روش به ویژه در زمانی که کودک بسیار گرسنه باشد جواب می‌دهد.
  
• ممکن است کودک یک وعده‌ی کامل را خودش بخورد اما در وعده‌ی بعدی تمایل داشته‌باشد تا به او غذا بدهید. در این صورت تقاضای او را قبول کنید اما در حد 3، 4 لقمه. بعد از آن غذایش را جمع کنید.
• نگران گرسنه ماندن کودک نباشید. شدت گرسنگی او را مجبور می‌کند در وعده های بعد، به میزان بیشتری خودش غذا بخورد.
• هرگز کودک را به خاطر غذا نخوردن دعوا نکنید؛ اما کوچک‌ترین پیشرفت کودک در تنهایی غذا خوردن را تشویق کنید.
• زمانی که کودک حاضر نیست قاشق در دست بگیرد و به تنهایی غذا بخورد، ظرف غذایش را پرت می‌کند و مدام جیغ و داد می‌کند، نسبت به او بی‌توجهی کنید، سفره را از جلویش جمع کنید و نگاه خود را از او برگردانید. وقتی کودک آرام شد دوباره غذایش را برایش آماده کنید و او را برای غذا خوردن به تنهایی تشویق کنید. اگر کودک باز هم حاضر به غذا خوردن نمی‌شود سعی نکنید تا با جنگ و دعوا به او فشار بیاورید؛ تنها بی‌توجهی کنید تا خود گرسنه بشود و حاضر باشد به تنهایی غذا بخورد.
  
• کودک را پشت میز غذا قرار دهید و سعی کنید در هنگام غذا خوردن همه‌ی اعضای خانواده را در کنار یکدیگر جمع کنید. مشاهده‌ی رفتار اعضای خانواده و تقلید کودک از غذا خوردن آن‌ها به او در یادگیری این مهارت کمک بسیار زیادی می‌کند.
• _از غذاهای رنگارنگ و متنوع به همراه ظروف غذای بچگانه و شاد برای کودک خود استفاده کنید. در صورتی که کودک شما غذا نمی‌خورد و یا کم اشتهاست به مقاله‌ی رازهای تربیت کودک خوش غذا مراجعه کنید.

از پوشک گرفتن کودک مرحله مهمی از زندگی او است که اگر غلط انجام شود میتواند منجر به عوارضی مانند مثانه عصبی، بی اختیاری ادراری در سنین بالاتر یا عود عفونت ادراری شود.

بهترین سن برای از پوشک گرفتن

یکی از نکات بسیار مهم در گرفتن از پوشک، سن مناسب برای این کار است. اما باید توجه داشت که هر کودکی در سن مخصوص به خودش آمادگی آموزش توالت و گرفتن از پوشک را پیدا می کند و هرگز نباید با کودکان دیگر مقایسه شود.

به دلیل عدم تکامل اعصاب مثانه و و عدم حجم مناسب مثانه، قبل از 18 ماهگی نباید اقدام به گرفتن از پوشک نمود.

تا پایان 3 سالگی ، 80 درصد کودکان کنترل ادرار خود را بدست می آورند.

بنابراین بازه 1/5 تا 3 سال، با توجه به شرایط کودک و خانواده، زمان مناسبی برای گرفتن از پوشک است.

آمادگی برای از پوشک گرفتن

 آموزش توالت را زمانی انجام دهید که هم شما و هم کودک برای اینکار آمادگی روحی و جسمی داشته باشید. مثلا وقتی خودتان نگرانی یا بیماری خاصی دارید و یا کودک به خاطر ورود فرزند جدید، دچار اضطراب شده، نباید اقدام به گرفتن از پوشک کرد.

خانمهای شاغل بهتر است برای اینکه تمام وقت در کنار کودک باشند در سه روز اول آموزش از مرخصی شغلی استفاده کنند. همچنین بهتر است تا کامل شدن آموزش، به مسافرت یا مهمانیهای رسمی چندروزه نروید.

نشانه های لازم برای آمادگی از پوشک گرفتن

• کودک بتواند خودش شلوارش را پایین و بالا بکشد.
• اعضای بدنش را بشناسد و بتواند به شما نشان دهد.
• بتواند بر روی لگنهای مخصوص توالت بنشیند و بلند شود.
• دستورات شما را متوجه شود و بتواند اجرا کند.
• مفهوم ادرار کردن و خیس شدن را درک کند.
• بتواند خیس بودن پوشکش را اعلام کند.

در صورتی که کودک هر کدام از تواناییهای فوق را ندارد، باید ابتدا به او آموزش بدهید و با او تمرین کنید.

به خاطر داشته باشید از آنجا که که یادگیری در کودک نوپا از طریق تقلید کردن است، تماشای والدین در حین استفاده از توالت، بهترین نوع آموزش طبیعی میباشد. منظور از دیدن، ایجاد دید کلی از روند دستشویی رفتن و بعد شستشو و کشیدن سیفون است.

وسایل لازم برای آموزش توالت به کودک

• چند عدد شورت آموزشی
• چند عدد لگن مخصوص دستشویی (بهتر است با سلیقه کودک انتخاب شود)
• تعدادی جایزه کوچک به دلخواه خودتان

مراحل آموزش توالت به کودک

کودکان ابتدا کنترل ادرار روز را بدست می آورند و سپس کنترل ادرار شب، و معمولا قبل از اینکه اقدام به ترک پوشک کنید، کنترل مدفوع را بدست می آورند. پس:

• در چند روز اول، فقط روزها پوشک کودک را باز کنید و شبها همچنان پوشک ببندید.
• در هفته اول، اگر به جایی بیرون از خانه مثل مهمانی یا پارک میروید، همچنان کودک را پوشک کنید.

در نهایت وقتی کودک آمادگی آموزش توالت را پیدا کرد، میتوانید اقدام به گرفتن از پوشک کنید:

1. لگنها را در قسمتهای مختلف خانه قرار دهید (اتاق بازی، هال، پذیرایی، دستشویی و …) تا در صورت نیاز، کودک فورا خود را به آن برساند.
2. برای کودک کاملا توضیح دهید که قرار است چه کاری انجام دهید.
3. برای کودک شورت آموزشی بپوشانید تا خیس شدن شلوارش باعث اذیت شما و خودش نشود.
4. هر 20 دقیقه به کودک یادآوری کنید که حتی اگر نیاز ندارد، بر روی لگن بنشیند.  کودک را مجبور نکنید بلکه فقط یادآوری کنید و او را تشویق کنید.
5. هر بار که ادرارش  را در لگن میریزد، حتی به صورت ناقص، تشویقش کنید و اگر کاملا این کار را انجام داد و خودش را خیس نکرد، به کودک جایزه بدهید. در صورتی که شورتش خیس شد، او را دعوا نکنید و فقط چیزی نگویید.
6. وقتی کودک بر روی صندلی توالت نشسته، کنار او بمانید. صحبت کردن با او وقتی روی لگن نشسته، به آرامش او کمک میکند.
7. کم کم و طی 3 تا 4 روز، تعداد لگنها را کمتر کنید به طوری که آخرین لگن در دستشویی باقی بماند.
8. با گذشت زمان، فاصله یادآوریها را طولانیتر کنید تا به 6 تا 7 بار در روز برسد.
9. بعد از اینکه کودک کنترل ادرارش را در روز بدست آورد، پوشک شب را باز کنید. ممکن است کودک در هفته های ابتدایی، شبها خودش را خیس کند. پس آمادگی داشته باشید و خودتان و کودک را اذیت نکنید.

نکات مهم بعد از آموزش توالت به کودک

• اگر کودک بعد از 7 روز نتوانست کنترل ادرار روز را بدست آورد، احتمالا هنوز آمادگی لازم را ندارد.
• این فرآیند ممکن است از یک هفته تا 3 ماه طول بکشد. پس صبور باشید.
• اگر علیرغم سعی فراوان، موفق نشدید و هنوز کودک خودش را خیس میکند، با مشاوره با پزشک، از سلامت دستگاه ادراری کودک مطمئن شوید. در صورت سلامتی، حتما کودک آماده نیست، پس 3 ماه بعد مجددا مراحل ذکر شده را تکرار کنید.
• ممکن است پس از یادگیری استفاده از توالت، گاهی کودک خودش را کثیف کند (مثلا وقتی درگیر فعالیتهای خود میشود و فراموش میکند). در این صورت، آرام باشید، او را تنبیه نکنید، به سادگی لباسش را تعویض کنید و او را برای استفاده از توالت تشویق کنید. برای جلوگیری از تکرار، به طور منظم به کودک یادآوری کنید به توالت برود.

بر خلاف تصور عموم، سن ترک شیشه شیر، از سن ترک شیر مادر جلوتر است. بنابراین اگر کودک قرار است تا دو سالگی شیر مادر بخورد، باید حدود 14 یا 15 ماهگی اقدام به ترک شیشه شیر بکنید.

بهترین زمان ترک شیشه شیر

بهترین زمان برای ترک شیشه شیر، جشن تولد یک سالگی است چون کودک با رسیدن به یکسال میتواند از لیوان استفاده کند و وابستگیش به شیشه شیر کمتر میشود.

اما نهایت زمانی که میتوان صبر کرد تا 2 سالگی است؛ البته هر چه زودتر، بهتر چون با گذشت زمان، از شیشه گرفتن سخت‌تر میشود. به علاوه خوردن شیشه شیر در خواب باعث پوسیدگی دندانها میشود.

روشهای ترک شیشه شیر

آشنا کردن با لیوان

قبل از ترک شیشه شیر، کودک باید روش نوشیدن با لیوان را یاد بگیرد. متخصصان توصیه میکنند کودکان را بین 6 تا 9 ماهگی با لیوانهای درب دار مخصوص آشنا کنید.

جذاب کردن لیوان

به انتخاب یا سلیقه کودک، چند لیوان جذاب (و نشکن) برای او بخرید.

برای کودک نیز مانند خودتان مایعات را در لیوان بریزید تا احساس کند مثل شماست.

وقتی کودک کار درستی انجام می دهد، به عنوان جایزه شیر را در لیوان مورد علاقه اش به او بدهید.

ترک تدریجی شیشه شیر

برای ترک شیشه، ابتدا باید شیشه شیری که کودک وسط روز میخورد را قطع کنید، بعد شیشه صبح و در نهایت شیشه وعده شب. برای انجام مرحله آخر که از همه سختتر است، می توانید کارهایی مثل حمام کردن، کتاب خواندن و تکنیک‌های آرام بخشی را جایگزین شیشه شیر کنید و حواس کودک را پرت کنید.

شیر رقیق در شیشه

گاهی که کودک بهانه شیشه شیر را می گیرد، از شیر رقیق شده با آب که مزه خاصی ندارد به او بدهید و در مواقع دیگر، شیر معمولی در لیوان. با این کار، کم کم تمایل کودک به شیشه از بین میرود و میفهمد که شیر درون لیوان خوشمزه تر است.

پنهان کردن شیشه شیر

در زمان ترک شیشه شیر، باید آن را از دید کودک دور نگهدارید. وقتی هم که بهانه شیشه شیر را میگیرد، او را با خوراکیهای مورد علاقه اش سرگرم کنید.

تحسین کردن

وقتی کودکتان از لیوان استفاده می کند، او را در مقابل دیگران تحسین کنید تا ارزش کارش را درک کند و دیگران هم او را تشویق کنند.

پیدا کردن نیاز واقعی

برای کودک خود وقت بگذارید تا دلیل اصلی بهانه گیری او را پیدا کنید. در بیشتر موارد وابستگی کودک به دلیل نیاز عاطفی است. در این صورت یک لیوان آب به کودک بدهید، او را در آغوش بگیرید و ببوسید. سپس یک بازی مورد علاقه او را انجام دهید.

مطالب مرتبط: 

ترک پستانک

ممنوعیت های غذایی تا قبل از یک سالگی

میزان شیردهی به نوزادان

برنامه کامل غذایی کودکان

برنامه غذایی نوزاد در شروع غذای کمکی

پستانک برای آرام کردن کودک ابزاری مناسب است که اگر پستانک در دسترس نباشد، انگشت، انگشت شست، شیشه شیر یا سینه جایگزین آن می‌شود.

اگر فاصله ساعات شیر خوردن نوزاد کمتر از دو ساعت باشد، بدانید کودک سینه را جایگزین پستانک کرده است.

از طرف دیگر، مکیدن پستانک باعث می‌شود نوزاد دیگر تمایلی به تغذیه از سینه مادر نداشته باشد. توصیه متخصصان این است که اگر بعد از چهار تا شش هفتگی پستانک را در اختیار نوزاد قرار دهید، احتمالا این مشکل یعنی پس زدن شیرمادر، پیش نخواهد آمد.

بهترین زمان ترک پستانک

بهترین سن برای ترک پستانک، ٤ تا ٦ماهگي است و بيشتر از اين سن اصلا توصيه نمي شود.

براي ترك پستانك بايد آن را از دسترس کودک خارج كنيد تا جلوی چشمش نباشد و در روز اول فقط مُجازید که ٥ بار پستانك به او بدهید كه وعده آخر معمولا قبل خواب شب است.

به تدريج دفعات پستانك دادن را كم كنيد و فقط قبل ازخواب ظهر و قبل از خواب شب به او بدهید. در نهایت اين دو وعده آخر را با هم قطع كنيد و به هيچ بهانه اي پستانك به کودک ندهید.

راه های ترک عادت پستانک

اگر به هر دلیلی، موفق گرفتن پستانک از کودک خود نشده اید، می توانید از روشهای زیر استفاده کنید و نهایتاً تا پایان دو سالگی، مکیدن پستانک را قطع نمایید.

قطع یک‌باره و ناگهانی

این روش سریع‌ترین راه گرفتن پستانک است که ساعت‌ها و روزهای اول با گریه و جیغ کودک روبرو خواهید شد. تنها کاری که می‌توانید انجام دهید این است که به کودک توضیح دهید چه اتفاقی افتاده است و حتما با او همدلی کنید، اما هرگز تسلیم نشوید. انجام این روش خیلی توصیه نمی‌شود.

محدودیت گذاشتن

برای استفاده از پستانک محدودیت بگذارید. برای مثال، در ماشین یا اتاق نشیمن اجازه استفاده از پستانک را به کودک ندهید یا فقط وقت خواب آن را در اختیارش بگذارید.

پَری پستانک‌ها

از یک موقعیت (مثل شروع مهدکودک یا جشن تولد سه سالگی) استفاده کنید و به کودک بگویید حالا دیگر پری پستانک‌ها قرار است بیاید و در ازای یک هدیه دوست‌داشتنی، پستانک را با خود ببرد.

این هدیه می‌تواند اسباب‌بازی، مسافرت، شهربازی یا هر چیز دیگری که کودک را خوشحال می‌کند باشد، اما توصیه می‌شود هدیه طوری انتخاب شود که قابل لمس و همیشه جلوی دید کودک باشد تا در صورت بهانه‌گیری و ابراز دلتنگی برای پستانک، به آن هدیه اشاره شود و با هیجان گفته شود: «تو به جای پستانک فلان اسباب‌بازی رو داری».

ناپدید شدن پستانک

در این روش، می‌توان از چندین راهبرد استفاده کرد. می‌توانید با همکاری کودک تمام پستانک‌هایش را جمع کنید و آن‌ها را در کیسه‌ای جداگانه بگذارید و با هم به بیرون از خانه بروید و آن‌ها را در سطل‌های زباله شهرداری بریزید. همچنین، می‌توانید، با هماهنگی قبلی با صاحب مغازه، پستانک را با کالایی معاوضه کنید. پستانک را به بادکنک‌های هیدروژنی ببندید و به آسمان بفرستید تا به دست کسی، چیزی یا حیوانی برسد که به پستانک نیاز دارد. مزیت این روش حضور فعالانه کودک در ناپدید کردن پستانک است.

گم شدن پستانک

اگر کودک پستانک را گم کرد، به طور نمادین، دنبال آن بگردید. اگر کودک پرسید کجاست، توضیح دهید که نمی‌توانید آن را پیدا کنید و احتمالا برای همیشه گم شده است. برای آسان‌تر شدن کار، می‌توانید از قوه تخیل کودک استفاده کنید و با کمک قصه‌ها، روند ترک پستانک را راحت‌تر کنید. برای مثال، گربه بانمک محله از پنجره آمده و پستانک را برای بچه‌های خود برده است. در این زمینه مراقب باشید داستان‌هایی که تعریف می‌کنید باعث ایجاد ترس در کودک نشوند.

زمان

با بزرگ شدن کودک، احتمالا خودش آن را کنار می‌گذارد. اگر وقتی کودک آمادگی کنار گذاشتن پستانک را ندارد (خیلی کم‌سن است یا تغییری در زندگی روزمره ایجاد شده است) و شما او را مجبور به این کار کنید، احتمالا توجه خود را به چیز دیگری مثل مکیدن انگشت یا جویدن ناخن معطوف می‌کند. اگر واقعا کودک وابستگی خیلی زیادی به پستانک دارد، در حال حاضر او را رها کنید و دوباره چند ماه دیگر امتحان کنید.

یکی از مهم ترین اصول تربیتی تنبیه کردن کودک است وقتی که او کار نادرستی انجام می دهد. تنبیه یک شوک جسمی یا روانی است که کودک را متوجه می کند و در مورد عواقب کارش به او هشدار می دهد.

تنبیه به‌‌ویژه در مورد کودکان نوپا باید فوری باشند تا کودک بتواند بین عملی که انجام داده و نتیجه‌ای که حاصل شده ارتباط منطقی برقرار کند.

اما اینکه چگونه کودک را تنبیه کنیم بسیار مهم است.

روشهای مناسب برای تنبیه کردن کودکان

1. بی اعتنایی به کودک

وقتی کودک کار بدی انجام می دهدبی اعتنایی به او در روحیه اش تأثیر بسزایی دارد و این احساس را به او منتقل می کند که گویی، تمام درها به رویش بسته شده و هیچ راهی جز دست کشیدن از کار خلافش ندارد. بی اعتنایی، نباید خیلی طولانی شود و زمینه آشتی را باید فراهم کرد. وگرنه بازتاب های منفی دیگری در پی خواهد داشت.

در این روش، باید علت بی اعتنایی والدین برای کودک مشخص باشد و اگر متوجه عمل اشتباه خود شد و عذر خواست، باید عذر او را پذیرفت و در صورت امکان، به علت درک درستش، هدیه ای به او داد. دقت کنید برای هر امر جزئی نباید از این روش استفاده کرد؛ زیرا این عمل، برای او عادی شده و اثرش را از می دهد.

2. تصحیح رفتار اشتباه

مثلا برای کودکی که روی دیوار نقاشی می کند، این روش می تواند مفید باشد. به این صورت که شما از کودک می خواهید قسمت نقاشی شده را با دستمال تمیز کند و اگر او انجام این کار را بلد نیست به او آموزش دهید و در صورت مقاومت دستانش را بگیرید و او را مجبور به تمیز کردن دیوار کنید.

3. استفاده از پیامد های طبیعی

برای کاستن از رفتار نامطلوب، ‌می توان کودک را با پیامدهای رفتارش مواجه کرد. ‌برای مثال: اگر کودک، سرمیز شام دیر حاضرشود،‌ شام او سرد خواهد شد. و یا اگر کودک، به اجاق گاز دست بزند،‌ پیامد آ‌ن،‌ سوختن دستش می باشد.

در برخی موارد،‌ پیامدها ممکن است که به کودک آسیبی جدی وارد کند و یا اینکه آن عمل،‌ پیامدی به دنبال نداشته باشد؛ مثلا اگر کودک بخواهد شیئی فلزی را داخل پریز برق کند پیامد طبیعی این کار،‌ بسیار خطرناک است.

4. محروم کردن موقتی

وقتی کودک به محدودیت ها توجه نکند باید یک امتیاز را از او بگیرید. به این صورت که شما کودکتان را برای مدتی از فعالیتی محروم کنید؛ مثلا محروم کردن از گردش، بازی، مهمانی رفتن و تماشای تلویزیون. البته این محرومیت باید به گونه ای باشد که کودک شما احساس کند چیز با ارزشی را از دست داده است.

5. فرستادن کودک به اتاق تنهایی

این روش،‌ ازعصبانیت شما جلوگیری می کند و می تواند جایگزین داد کشیدن، ‌بد و بیراه گفتن،‌ تهدید کردن و کتک زدن او باشد. با این اقدام،‌ کودک را دقایقی به اتاقی آرام می فرستید تا در آنجا تنها باشد. دراین مدت او از جمع دیگران خارج شده و برای مدتی نمی تواند بازی و تفریح کند.

اجرای این روش در آغاز ممکن است که با دشواری هایی همراه باشد.بعضی از بچه ها شما را در آغاز با فریادها یا گریه های بلند ناراحت می کنند، ‌بنابر این باید آمادگی کامل داشته باشید.

6. عصبانی شدن

بعضی از کودکان خیلی لجباز هستند به گونه ای که انجام روش های ذکر شده، تاثیری بر آن ها ندارد. در این صورت اگر شما مقداری عصبانی شوید اشکالی ندارد و همین که شما به کودکتان با قاطعیت بگویید: «دیگه دارم از دستت عصبانی می شم!» مقاومتش را در هم می شکنید.

7. عتاب و تهدید

اساس تهدید،‌ بر ترساندن کودک از وقوع امری است که از آن بیم دارد. البته باید توجه داشت که امکان عملی کردن تهدید ها در مواقع ضروری وجود داشته باشد و باید از تهدید های ظاهری جداً پرهیز کرد. برای مثال،‌ مادر وحید برای شلوغ کردن و حرف گوش نکردن او را تهدید کرد که اگر به این کارهایت ادامه دهی به پدرت خواهم گفت.

توجه داشه باشید تهدید نباید به گونه ای باشد که باعث ایجاد اضطراب شدید در کودک شود. برای همین، به هیچ وجه نباید از تهدید هایی همچون: تهدید به تنبیه بدنی، ‌بیرون کردن از منزل و… استفاده کرد.

به این نکته نیز توجه داشته باشیم که هر چند تهدید ممکن است کودک را از ارتکاب کارهای زشت باز دارد،‌ اما معمولا به اصلاح درونی رفتار نمی انجامد. برای همین بقیه روش های ذکر شده، براین روش تقدم دارد.

شرایطی که باید در تنبیه رعایت شود:

• به مراتب تنبیه توجه داشته باشید. تنبیه باید از مرحله ضعیف آغاز شود و اگر مؤثر نیفتاد، می توان از مرحله بعد استفاده کرد.
  
• دلایل تنبیه مورد نظر را برای کودک توضیح دهید.
• تنبیه باید با توجه به سن کودک اعمال شود. درهرمقطع سنی برخی رفتارهای کودک طبیعی است که والدین باید از کنار آنها گذشته و با به کار گیری روش های درست، آن مرحله را پشت سربگذارند.
  کودکان یک تا سه ساله خوشحال از آزادی تازه به دست آمده،‌می خواهند هر کاری را خودشان انجام دهند،‌ و جان کلام آنها این است که «خودم انجام می دهم». بنابراین باید به آنها اجازه دهیم تا کاری را که می توانند، انجام دهند. درباره این کودکان به جای گفتن «نه»، «نمی توانی»،‌«دست نزن» و… می توان از روش های پیشگیرانه ای همچون پرت کردن حواس ،‌جایگزینی و امکان انتخاب دادن بهره گرفت.
  یکی از ویژگی های کودکان سه تا شش سال، کنجکاوی درباره دنیایی است که در آن زندگی می کنند. مخلوط کردن شکر با نمک، برای کودک چهارساله ای که می خواهد بر دامنه اطلاعاتش بیفزاید هرگز کار عجیبی نیست. نقاشی کردن روی دیوارها برای یک کودک پنج ساله، اقدامی بی نظیر برای تزیین اتاق به شمار می آید. بازکردن اشیا و لوازم برای اطلاع از چگونگی کار آنها، یکی از فعالیت های مورد علاقه کودکان پیش دبستانی است.

• تنبیه را با شرایط سنی کودک تطبیق دهید. باید برای هر سال، یک دقیقه تنبیه در نظر بگیرید، مثلا برای یک کودک دو ساله دو دقیقه تنبیه کافی است.
• در انتخاب محل تنبیه دقت کنید زیرا محل اخراج کودک باید جایی باشد که کودک احساس کند از چیزی محروم شده. نکته بعدی این است که محل اخراج نباید تاریک و ترسناک باشد، مثلا حمام تاریک برای تنبیه کودک مناسب نیست.
• اگر کودک شما در مقابل تنبیه مقاومت کرد، مثلا از محل اخراج فرار کرد، به او بگویید که یک دقیقه دیگر به تنبیه‌اش افزوده می شود. البته به یاد داشته باشید دقایق اضافی نباید بیش از سه دقیقه شود زیرا در این صورت اثرش را از دست می دهد.

• 

اگر کودکی دارید که ریخت و پاش های او خسته تان کرده است، به این راهکارها فکر کنید و سریع اقدام کنید.

• دربـاره کـودکان نوپا می‌توانید چنـین کنید: یکی شما بردارید، یکی کودک بردارد و هنگامی که جمع کردن و برداشتن از روی زمـین را یـاد گرفت، هدف بعدی این است که به او یاد بدهید آنها را کجا بگذارد.
• خودتان الگوی عمل خوبی در مرتب بودن باشید.
• اتاق کودک به گونه ای باشد که به راحتی مرتب شود.
• وسایل کودک، مکانهای مخصوص داشته باشد. به او بگویید «همانطور که تو بری زندگ کردن خونه داری، وسایلت هم نیاز به خونه دارن».
• قانون بگذارید. هرکس باید وسایلش را سر جای خود بگذارد.
• از قانون بیرون آوردن استفاده کنید: «هر وقت یه اسباب بازی در آوردی، اسباب بازی دیگه رو بذار سر جاش».
• گاهی کودک را با بازی و شعر همراه کنید.
• او را تشویق کنید بلافاصله بعد از بازی، وسایلش را جمع کند. برایش زمانی را در نظر بگیرید مثلا تا 20 بشمارید.
• از کودک بخواهید شما را غافلگیر کند. مثلا بگویید: «تو مثل جادوگرها سریع وسایلو جمع میکنی».
• پیامد کارش را به کودک نشان دهید. مثلا اگر وسایلش را جمع نکرد، بگویید حتما نیاز نداشته و  برای مدتی آنها را جمع کنید؛ مثلا یک هفته مال شما خواهد شد. این وسایل را تا مدت معین در جعبه مخصوص یا همان جعبه جریمه بگذارید و به او بفهمانید که اگر این کار دوباره اتفاق بیفتد، دوباره جریمه خواهد شد.

مفهوم پر و خالی را می توانیم با بازی پر و خالی کردن به کودک آموزش دهیم.

مهارت پر و خالی کردن، همان‌طور که شما هم بارها در هر روز می‌بینید، یکی از بازی‌های دوست‌داشتنی کودکان نوپاست. خالی کردن یک ظرف در مقایسه با پر کردن آن، به دقت بسیار کمتری احتیاج دارد و این یکی از اولین مهارت‌های حرکتی ظریفی است که کودک نوپا به آن تسلط پیدا می‌کند و وقتی این مهارت را آموخت، آن را با شور و شوق بسیار بیشتری تکرار خواهد کرد.

بــه کــودک یک لیــوان، یــک ظــرف بــزرگ، یــک قاشــق پیمانــه و مقداری از ماده موردنظر (حبوبات، ماکارونی، برنج و … که برای کودک خطری نداشته باشد) بدهیــد. ســپس وســایل را بــرای کــودک شــرح دهیــد و چگونگــی اســتفاده از آن‌ها را بــرای پــر کــردن و خالــی کــردن لیوان‌ها نشــان دهیــد. بگذاریــد بچه‌ها بــا وســایل کمــی بــازی کننــد.

 پــس از آن در مــورد مفهــوم پــر و خالــی، گفت‌وگو کنیــد و یــک لیــوان پــر از ماده موردنظر و یــک لیــوان خالــی را نشــان دهیــد  و از کودکان بخواهیــد چنــد بــار لیوان‌ها را بــا قاشــق پیمانــه، پــر کــرده و ســپس آن‌ها را داخــل ظــرف بــزرگ خالــی کننــد.